De gezondheid van dakloze personen

Op straat leven is een echte beproeving voor lichaam en geest. Dakloze personen kampen heel vaak met gezondheidsproblemen, op zowel lichamelijk als geestelijk vlak. Voor sommigen is dat de reden waarom ze op straat zijn beland, voor anderen dan weer het gevolg ervan.

Echter vragen straatbewoners zelden om verzorging. We stellen vast dat ze zich nog steeds tot de spoedafdeling van een ziekenhuis wenden, wanneer ze niet anders meer kunnen. De dagelijkse strijd om te overleven dwingt blijkbaar heel wat daklozen om niet meteen medische hulp in te roepen. Die hulp verzeilt daardoor op het achterplan en men zoekt in de eerste plaats een oplossing voor zijn primaire behoeften (bedelen om aan wat geld te geraken, onderdak zoeken voor ’s nachts, …). Sommigen minimaliseren bovendien hun gezondheidsproblemen en lijken aan hun lichaam geen aandacht meer te schenken. Ze zijn schijnbaar immuun geworden voor fysieke pijn. Door deze loskoppeling van zichzelf, om een term te gebruiken waarmee Jean Furtos het syndroom van zelfuitsluiting beschrijft, wordt de betrokkene als het ware ongevoelig voor zowel somatische als organische pijn. En door de pijn op die manier te ontkennen, zal men zich ook minder laten overmannen door zijn emoties.

De gezondheidsproblemen van dak- en thuisloze personen

Tot de vaakst voorkomende lichamelijke kwalen behoren: open wonden, tandproblemen, problemen met de hygiëne en parasieten (luizen, schurft...), ademhalingsstoornissen, verschillende ziekten die organen aantasten zoals het hart, de longen en de lever, en infecties (HIV, hepatitis, tuberculose…).

Voor de behandeling van psychische problemen werken wij meestal samen met laagdrempelige diensten. Hoewel dit nodig zou zijn, vergezellen psychologen en psychiaters ons zelden op straat. We moedigen de ontwikkeling van zulke mobiele diensten (zoals de 107-dienst en het project Combo) aan. Wanneer iemand die hulp weigert, aan een geestesziekte lijdt en tegelijk een gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen, praten we erover met een psychiater die dwang uitoefent als ultiem middel om die persoon te beschermen. Daarbij houden wij ons strikt aan de voorwaarden en procedures die de wetgeving rond inobservatiestelling oplegt.

We komen ook dagelijks mensen tegen die verslaafd zijn aan een of meer psychoactieve stoffen: alcohol, drugs, tabak, geneesmiddelen, enz. We trachten hen dan te overtuigen om met het gebruik te stoppen en een ontwenningskuur te volgen. Samen met hen een gepast antwoord vinden, behoort tot het hulp- en zorgtraject dat wij volgen. Bij anderen is het veeleer de bedoeling om ermee te leren leven. Ons team is opgeleid in het verkleinen van de risico’s, wat betekent dat zij schade door druggebruik trachten te voorkomen en te beperken.

Onze rol van tussenschakel

Dankzij onze rol van tussenschakel kan ons team de gezondheid van dakloze personen terug op de voorgrond plaatsen. Wij stellen gepersonaliseerde zorgplannen op, zorgen voor continuïteit van de zorg en organiseren medische zorg door gezondheidsinstellingen, met behulp van de Case Management-methode. Wij staan geregeld in contact met het verzorgend personeel van ziekenhuizen, medische huizen, huisartsen… Wij geven voorrang aan het doorverwijzen van straatbewoners naar de algemene diensten, buiten de daklozensector, voor een kwestie van sociale inclusie. We treden vaak op als tussenschakel en facilitator op psycho-medisch en -sociaal vlak. Alleen in uitzonderlijke gevallen dienen wij op straat zelf zorgen toe. 

Uiteindelijk informeren en verwijzen we de personen met wie we werken door naar diensten van de sector die kunnen antwoorden op hun behoeften met verband met hygiëne: een douche nemen, een wonde verzorgen, hun kleren wassen, zich kappen… Hygiëne is immers cruciaal voor het zelfrespect en de menselijke waardigheid. Het draagt er ook onrechtstreeks toe bij dat de sociale banden met anderen hersteld worden.